Tanım
Yazım kuralları, dilimizin doğru ve anlaşılır şekilde yazılması için belirlenmiş kurallardır. Bu kurallara uygun yazmak, yazılarımızın daha okunabilir ve profesyonel görünmesini sağlar. Yazım kurallarını bilmek ve uygulamak, iletişimimizi daha etkili hale getirir.
1. Büyük Harflerin Kullanımı
Türkçede belirli kelime ve kelime grupları büyük harfle yazılır. Bu kuralları öğrenmek, yazılarımızın doğru ve düzenli görünmesini sağlar.
Cümleler Büyük Harfle Başlar
Her cümlenin ilk harfi büyük yazılır. Bu, cümlenin başladığını gösterir ve yazının daha okunabilir olmasını sağlar.
Örnek:
Yeni aldığım bisiklet, hafta sonu gezintilerimde en büyük yardımcım oldu.
Önemli Uyarı:
İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Ancak cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralanırsa bunlar büyük harfle başlamaz.
Örnekler:
Ormandaki ağaçlar çok çeşitlidir: Çam ağaçları, meşe ağaçları, gürgen ağaçları hepsi bir arada büyüyor.
Bahçemizde renk renk çiçekler var: güller, laleler, papatyalar, menekşeler ve daha niceleri.
Dizeler Büyük Harfle Başlar
Şiir yazarken her dize büyük harfle başlar.
Örnek:
Sabahın ilk ışıkları
Penceremden içeri giriyor
Yeni bir gün başlıyor
Umutlarla dolu yarınlar bekliyor
Özel Adlar Büyük Harfle Başlar
1. Kişi Adları ve Soyadları
İnsan isimleri ve soyadları büyük harfle yazılır.
Örnek:
Mehmet Ali Erbil, Nazım Hikmet Ran, Elif Şafak gibi sanatçılarımızın eserlerini severek okuyoruz.
2. Ünvan, Saygı Sözleri ve Lakaplar
Kişi adlarından önce ve sonra gelen ünvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar.
Örnek:
Ayşe Öğretmen, Emre Bey, Fatma Hanım, Ahmet Çavuş bugünkü toplantıya katıldı.
Önemli Uyarı:
Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar. Ancak akrabalık adı olup lakap veya ünvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar.
Örnekler:
Serpil halamın yeni evi çok güzel olmuş.
Zeynep teyzem bugün bize geldi ve güzel bir pasta yaptı.
Köroğlu, Nasrettin Hoca, Dede Korkut gibi efsanevi karakterler Türk halk edebiyatının önemli figürleridir.
3. Makam veya Ünvan Sözleri
Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya ünvan sözleri büyük harfle başlar.
Örnek:
Şehrimize gelen konuklar, Vali tarafından güzel bir törenle karşılandı.
4. Saygı Bildiren Sözler
Saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam, mevki, ünvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
Örnek:
Sayın Belediye Başkanı, Sayın Müdür, Sayın Öğretmen toplantıya katıldı.
5. Mektup ve Resmi Yazışmalarda Hitap
Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar.
Örnek:
Sevgili Kardeşim, Değerli Dostum, Aziz Arkadaşım gibi hitaplarla mektuplarımıza başlarız.
6. Hayvanlara Verilen Özel Adlar
Evcil hayvanlara verilen isimler büyük harfle başlar.
Örnek:
Komşumuzun kedisi Pamuk, sokaktaki köpeği Max ve bahçedeki kuşu Cici çok sevimli hayvanlar.
7. Millet, Boy, Oymak Adları
Millet, boy ve oymak adları büyük harfle başlar.
Örnek:
Türk, İngiliz, Fransız, Alman, Japon, Çinli gibi millet adları büyük harfle yazılır.
8. Dil ve Lehçe Adları
Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar.
Örnek:
Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Çince gibi dil adları büyük harfle yazılır.
9. Devlet Adları
Ülke adları büyük harfle başlar.
Örnek:
Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Almanya dünyanın önemli ülkeleridir.
10. Din ve Mezhep Adları
Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar.
Örnek:
İslamiyet, Hristiyanlık, Musevilik gibi din adları; Müslüman, Hristiyan, Musevi gibi mensup adları büyük harfle yazılır.
11. Din ve Mitoloji ile İlgili Özel Adlar
Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.
Örnek:
Allah, Tanrı, Azrail, Cebrail, Zeus, Athena gibi din ve mitolojiye ait özel adlar büyük harfle yazılır.
Önemli Uyarı:
“Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar.
Örnek:
Antik Yunan’ın tanrıları çok ilginç hikayelere sahiptir.
12. Gezegen ve Yıldız Adları
Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
Örnek:
Dünya, Güneş, Ay, Mars, Jüpiter, Venüs gibi gezegen adları büyük harfle yazılır.
Önemli Uyarı:
Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar.
Örnek:
Bu odanın hiç güneş almaması sağlıksız bir ortam oluşturuyor.
13. Doğu ve Batı Sözleri
Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır.
Örnek:
Batı kültürü, Doğu felsefesi gibi ifadelerde bu kelimeler büyük harfle yazılır.
Önemli Uyarı:
Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır.
Örnek:
Ankara’nın doğusunda, İzmir’in batısında gibi yön bildiren kullanımlarda küçük harf kullanılır.
14. Yer Adları
Kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt adları büyük harfle başlar.
Örnek:
Avrupa, Asya, Karadeniz Bölgesi, İç Anadolu, İstanbul, Antalya, Kadıköy gibi yer adları büyük harfle yazılır.
15. Yer Adlarında Tür Bildiren İkinci İsimler
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar.
Örnek:
Erciyes Dağı, Tuna Nehri, Van Gölü, Marmara Denizi, Çanakkale Boğazı gibi yer adlarında ikinci kelime de büyük harfle başlar.
16. Birleşik Kelimelerde Özel Adlar
Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.
Örnek:
Ankara kedisi, Maraş dondurması, İngiliz anahtarı, Fransız pastası gibi birleşik kelimelerde sadece özel ad büyük harfle başlar.
Önemli Uyarı:
Özel ada dahil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.
Örnek:
Konya ili, Çankaya ilçesi, Bahçelievler semti gibi ifadelerde tür bildiren kelimeler küçük harfle başlar.
17. Mahalle, Meydan, Bulvar, Cadde, Sokak Adları
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnek:
Atatürk Mahallesi, Taksim Meydanı, Bağdat Caddesi, Gül Sokağı gibi yer adlarında tür bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
18. Yapı Adları
Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnek:
Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Galata Köprüsü, Kız Kulesi, Anıtkabir gibi yapı adlarının tüm kelimeleri büyük harfle başlar.
19. Kısaltmalı Yer Adları
Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır.
Örnek:
Boğaz’dan, Köşk’e, Hisar’dan gibi kısaltmalı kullanımlarda ilk harf büyük yazılır.
20. Kurum, Kuruluş ve Kurul Adları
Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnek:
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı gibi kurum adlarının tüm kelimeleri büyük harfle başlar.
21. Kanun, Tüzük, Yönetmelik Adları
Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnek:
Medeni Kanun, Ceza Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu gibi kanun adlarının tüm kelimeleri büyük harfle başlar.
22. Kurum Adlarının Kısaltmalı Kullanımı
Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar.
Örnek:
Bu oturumda Meclis’i en tecrübeli üye yönetecek.
23. Kitap, Dergi, Gazete ve Sanat Eserlerinin Adları
Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnek:
Çalıkuşu, Söz Gazetesi, Mona Lisa tablosu, Savaş ve Barış romanı gibi eser adlarının tüm kelimeleri büyük harfle başlar.
Önemli Uyarı:
Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz.
Örnek:
Hürriyet gazetesi, National Geographic dergisi, Gece Kuşu tablosu gibi ifadelerde tür bildiren kelimeler küçük harfle başlar.
24. Özel Adlarda Bağlaçlar
Özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır.
Örnek:
Kadın ve Hukuk dergisi (Doğru)
KADIN VE HUKUK (Tamamı büyük yazıldığında bağlaç da büyük – Doğru)
Kadın İle Hukuk (Yanlış – bağlaç küçük olmalı)
25. Bayram ve Anma Günlerinin Adları
Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.
Örnek:
Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Anneler Günü gibi özel günler büyük harfle yazılır.
26. Toplantı Adları
Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.
Örnek:
Türk Dili Kurultayı, Eğitim Bilimleri Çalıştayı, Gençlik Forumu gibi toplantı adlarının tüm kelimeleri büyük harfle başlar.
27. Tarihî Olay, Çağ ve Dönem Adları
Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
Örnek:
İkinci Dünya Savaşı, Taş Devri, Orta Çağ, Rönesans Dönemi, Kurtuluş Savaşı gibi tarihsel olay ve dönem adları büyük harfle yazılır.
28. Özel Adlardan Türetilen Kelimeler
Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.
Örnek:
Türkçülük, İstanbullu, Ankaralı, Avrupalılaşmak gibi özel adlardan türetilen kelimeler büyük harfle başlar.
Önemli Uyarı:
Para birimleri büyük harfle başlamaz.
Örnek:
lira, kuruş, dolar, euro, yen gibi para birimleri küçük harfle yazılır.
29. Özel Adlar Yerine Kullanılan “O” Zamiri
Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
Örnek:
Her 10 Kasım’da onu saygıyla anıyoruz.
30. Tarih Bildiren Ay ve Gün Adları
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
Örnek:
19 Mayıs 1919, 23 Nisan 1920 Perşembe günü, 30 Ağustos 1922 gibi belirli tarihlerde ay ve gün adları büyük harfle yazılır.
Önemli Uyarı:
Belirli bir tarih belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar.
Örnek:
Bu yıl haziran ayının ilk haftasında tatile çıkacağız.
31. Tabela, Levha ve Yazılar
Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.
Örnek:
Giriş, Çıkış, Müdür, Öğretmen Odası gibi tabelalarda kelimeler büyük harfle başlar.
2. Sayıların Yazımı
Sayıların yazımında da belirli kurallar vardır. Bu kuralları öğrenmek, yazılarımızın daha düzenli ve doğru görünmesini sağlar.
1. Sayılar Metin İçerisinde Yazıyla Yazılır
Metin içinde sayılar genellikle yazıyla yazılır.
Örnek:
Bugünkü sınıfımıza sekiz yeni öğrenci geldi.
2. Saat, Para Tutarı, Ölçü ve İstatistik
Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.
Örnek:
14.30’te, 150 lira, 25 kilogram, 45 kilometre, 8 metre kumaş, 320.000 nüfus gibi ifadelerde rakam kullanılır.
Önemli Uyarı:
Saatlerin okunuşunda sıfırlar dikkate alınmaz. Saat ifadelerinde sert ünsüz uyumuna göre “te/ta” veya “de/da” ekleri kullanılır.
Örnek:
15.00’te (15 → beş, son ses “ş” sert ünsüz), 20.00’de (20 → yirmi, son ses “i” yumuşak ünsüz) gibi kullanımlarda sıfırlar dikkate alınmaz ve sert ünsüz uyumuna göre ek kullanılır.
3. Saatlerin Yazıyla Yazılması
Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir.
Örnek:
Saat onu çeyrek geçe, yediyi yirmi geçe, sekizi kırk beş geçe gibi ifadeler yazıyla yazılabilir.
4. Birden Fazla Kelimeden Oluşan Sayılar
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.
Örnek:
Okulumuza bu yıl otuz iki yeni öğretmen atandı.
Kitap fuarına beş yüz elli üç ziyaretçi geldi.
5. Dört veya Daha Çok Basamaklı Sayılar
Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir.
Örnek:
3 milyon 450 bin öğrenci, 2 bin 800 öğretmen gibi büyük sayılarda bin, milyon gibi kelimeler harfle yazılabilir.
6. Para ile İlgili İşlemler
Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır.
Örnek:
2875,50 (ikibinsekizyüzyetmişbeşlira,ellikuruş) gibi ticari belgelerde sayılar bitişik yazılır.
7. İskambil Oyunları
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır.
Örnek:
altmışaltı, ellibir, yirmibir gibi iskambil oyunu adları bitişik yazılır.
8. Nota İsimleri
Nota isimleri bitişik yazılır.
Örnek:
onaltılık, otuzikilik, altmışdörtlük gibi nota isimleri bitişik yazılır.
9. Yüzde ve Binde İşaretleri
Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz.
Örnek:
%25, ‰5 gibi ifadelerde işaret ile sayı arasında boşluk olmaz.
10. Romen Rakamları
Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.
Örnek:
Birinci Dünya Savaşı, XIX. yüzyıl, II. Selim, 1.XI.1928, III. Cilt, I) … II) … gibi kullanımlarda Romen rakamları kullanılır.
11. Büyük Sayıların Gruplandırılması
Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur.
Örnek:
6.543, 42.789, 1.234.567, 89.456.789.012 gibi büyük sayılar üçlü gruplara ayrılarak yazılır.
12. Kesirler
Sayılarda kesirler virgülle ayrılır.
Örnek:
15,5 (on beş tam, onda beş); 8,75 (sekiz tam, yüzde yetmiş beş) gibi kesirli sayılarda virgül kullanılır.
13. Sıra Sayıları
Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.
Örnek:
15., 48., XX.; 15’inci, 48’inci, XX’inci gibi sıra sayıları hem nokta hem de kesme işareti ile yazılabilir.
Önemli Uyarı:
Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz.
Örnek:
5’inci (5.’inci veya 5’inci değil), 12’nci (12.’nci veya 12’nci değil) gibi kullanımlarda sadece kesme işareti kullanılır.
14. Üleştirme Sayıları
Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.
Örnek:
6’şar değil altışar, 4’er değil dörder, 9’ar değil dokuzar gibi üleştirme sayıları yazıyla yazılır.
15. Bayağı Kesirlere Getirilecek Ekler
Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır.
Örnek:
3/4’ü (üç bölü dördü), 1/2’si (bir bölü ikisi) gibi kesirlerde ek alttaki sayıya göre yazılır.
Konuyu Test Et
Yazım kuralları konusunu öğrendin! Şimdi bilgilerini test etmek için aşağıdaki butona tıklayarak teste geçebilirsin.