Tanım
5. Sınıf Türkçe Söz Sanatları konu anlatımı, Milli Eğitim Bakanlığı’nın güncel müfredatına ve Maarif modeline uygun olarak hazırlanmış kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Bu konu anlatımında, edebiyat ve dil bilgisinin temel taşlarından biri olan söz sanatları detaylı şekilde ele alınmaktadır. Öğrenciler, benzetme, kişileştirme ve konuşturma gibi söz sanatlarını öğrenerek yazılı ve sözlü anlatımlarını daha etkileyici ve renkli hale getirebileceklerdir. Bu içerik, 5. sınıf öğrencilerinin Türkçe dersindeki başarılarını desteklemek amacıyla hazırlanmış olup, MEB müfredatındaki tüm söz sanatları konularını kapsamaktadır. Söz sanatları, metinleri daha etkili, çekici ve anlamlı kılan önemli dil araçlarıdır. Öğrenciler bu sanatları öğrenerek hem edebi metinleri daha iyi anlayacak hem de kendi yazılarını geliştireceklerdir.
1. Benzetme
Sözün etkisini arttırmak veya anlatımı güçlendirmek için aralarında ilgi bulunan iki kavram ya da varlıktan, zayıf olanın güçlü olana benzetilmesine benzetme denir.
Örnek:
Annemin yaptığı börekler taş gibi sert olmuştu.
Büyükannenin masmavi gözleri deniz gibi derin bakıyordu.
Rüzgarda sarı yaprak gibi savruluyordu.
Kerem, tilki gibi kurnaz bir öğrencidir.
Dedemin beyaz sakalları kar gibi bembeyazdı.
Bu küçük kasaba cennet gibi huzurlu bir yerdi.
Arı gibi çalışkan olanlar başarıyı yakalar.
Benzetmenin Dört Ögesi:
- Benzeyen: Benzetilen, özelliği aktarılan varlık
- Kendisine Benzetilen: Benzetme yapılan, güçlü olan varlık
- Benzetme Yönü: İki varlık arasındaki ortak özellik
- Benzetme Edatı: Benzetmeyi kuran kelime (gibi, kadar, benzer, tıpkı vb.)
Örnek Analizi 1:
Zeynep teyzenin çakmak gibi sapsarı saçları vardı.
Benzeyen: Zeynep teyzenin saçları
Kendisine Benzetilen: çakmak
Benzetme Yönü: sapsarı
Benzetme Edatı: gibi
Örnek Analizi 2:
Çelik gibi sağlam bir telefon almış oğluna.
Benzeyen: telefon
Kendisine Benzetilen: çelik
Benzetme Yönü: sağlamlık
Benzetme Edatı: gibi
Önemli Bilgi:
Benzetmenin olabilmesi için bu dört unsurun tamamının olmasına gerek yoktur. Bazı benzetmelerde benzetme yönü veya benzetme edatı kullanılmayabilir.
2. Kişileştirme
İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insana ait özelliklerin verilmesiyle yapılan söz sanatına kişileştirme denir.
Örnek:
Güneş, bu sabah sımsıcak gülümsüyordu bize.
Bahçedeki küçük serçenin neşeli şarkıları her sabah beni mutlu eder.
Yağmurun yağmasıyla toprağın sevinci katlandı.
Yorgun dere artık köyümüzü terk ediyordu.
Aynalar yüzüme dik dik bakıyordu.
Bahçedeki tüm çiçekler hasretle yolunu gözlüyordu.
Kediler gece boyunca şarkı söylüyordu.
Kuşlar şehri selamlıyordu.
Gökyüzü ağlıyordu.
3. Konuşturma (İntak)
İnsan dışındaki canlı ya da cansız varlıkların konuşturulması sanatına konuşturma (intak) denir. Şiirde konuşturma sanatı varsa konuşturulan varlığın sözleri de vardır.
Örnek:
Baykuş “Geceleri nöbet tutmak gerçekten zor oluyor.” dedi.
Ormanın kralı olmak hiç kolay değil, diyor aslan.
Tilki “Tavuklar benden nasıl korktu öyle.” dedi.
Bugün yeni bir kelime öğrendim, dedi papağan.
Yavaş ve istikrarlı olmak her zaman iyidir, diyen kaplumbağaya şaşkınlıkla baktım.
Kişileştirme ile Konuşturma Farkı:
Kişileştirmede: Varlıklar insana ait özellikler kazanır ama konuşmazlar. (Örnek: Güneş gülümsüyordu)
Konuşturmada: Varlıklar hem insana ait özellikler kazanır hem de konuşurlar. (Örnek: Baykuş “Nöbet tutmak zor.” dedi)
Konuyu Test Et
Söz sanatları konusunu öğrendin! Şimdi bilgilerini test etmek için aşağıdaki butona tıklayarak teste geçebilirsin.