1
Öznel Cümleler
2
Nesnel Cümleler
3
Sebep-Sonuç
4
Amaç-Sonuç
5
Koşul-Sonuç
6
Karşılaştırma
7
Benzetme
8
Örtük Anlam
9
Kesin Yargı
10
Gerçek-Hayal
11
Benzer Anlamlı
12
Karşıt Anlamlı
13
Cümle Yorumlama
14
Hâkim Duygu
15
Anlam Özellikleri
16
Cümle Oluşturma
17
Cümle Tamamlama
18
Cümle Birleştirme/Ayırma
Tanım
Cümlede anlam, cümlenin taşıdığı düşünce, duygu ve mesajı kapsar. Bir cümlenin anlamı, içerdiği kelimeler ve bunların birbiriyle kurduğu ilişkilerle ortaya çıkar. Cümleler çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılır.
1. Öznel Cümleler
Bir kişinin duygu, düşünce, beğeni ya da kişisel yorumlarını içeren; doğruluğu kanıtlanamayan ifadelerdir. Herkes aynı düşüncede olmak zorunda değildir.
Örnekler:
Çay, kahveden çok daha keyiflidir.
Bence İstanbul’un en güzel yeri Üsküdar’dır.
Bu kitap beni çok etkiledi.
Yağmur sesi kadar huzur veren başka bir şey yok.
Ayşe şiir okumakta oldukça başarılı.
Güneşin batışını izlemek, insanın içini ferahlatır.
Mavi, en güzel renktir.
2. Nesnel Cümleler
Gerçeklere dayanan, kişisel yorum içermeyen; herkes tarafından doğruluğu veya yanlışlığı ispatlanabilen cümlelerdir.
Örnekler:
Ankara, Türkiye’nin başkentidir.
Türkiye’de yedi coğrafi bölge vardır.
Ay, Dünya’nın uydusudur.
Bu kitap 120 sayfadan oluşuyor.
Sınıfımızda yirmi öğrenci var.
Atatürk, 1881 yılında Selanik’te doğmuştur.
Türkiye’nin yüzölçümü 783.562 kilometrekaredir.
⚠️ Uyarı
Bir bilginin yanlış olması, cümlenin nesnel olma özelliğini ortadan kaldırmaz.
Türkiye’nin en uzun nehri Kızılırmak’tır. (Nesnel – doğru)
Türkiye’nin en yüksek dağı Uludağ’dır. (Nesnel – yanlış ama ölçülebilir)
3. Sebep (Neden) – Sonuç Cümleleri
Bir olayın niçin gerçekleştiğini açıklayan cümlelerdir. Genellikle çünkü, -dığı için, -den dolayı, -sebebiyle, -diğinden gibi eklerle kurulur.
Örnekler:
Ders çalışmadığı için düşük not aldı.
Yağmur yağdığından sokaklar suyla doldu.
Elektrik kesilince televizyon kapandı.
Geç kaldığı için otobüsü kaçırdı.
Soğuk hava nedeniyle yollar buz tuttu.
Heyecandan konuşamadı.
Susadığı için su içti.
4. Amaç – Sonuç Cümleleri
Bir olayın hangi amaçla yapıldığını gösteren cümlelerdir. -mek için, -mek amacıyla, -mak üzere, diye, gayesiyle gibi ifadelerle kurulur.
Örnekler:
Daha iyi not almak için çok çalışıyor.
Erken kalktım ki kahvaltıya yetişeyim.
Sağlıklı olmak amacıyla spora başladı.
Yeni bir dil öğrenmek için kursa yazıldım.
Treni kaçırmamak için acele ettik.
Arkadaşını mutlu etmek için hediye aldı.
Başarılı olmak için düzenli çalışmak gerekir.
⚠️ Uyarı
Amaç cümlelerinde olay henüz gerçekleşmemiştir.
Kitap okumak için kütüphaneye gittim. (Amaç)
Kitap okuduğum için bilgim arttı. (Sebep)
5. Koşul (Şart) – Sonuç Cümleleri
Bir olayın gerçekleşmesinin başka bir olaya bağlı olduğu cümlelerdir. -se, -ince, -dikçe, -meden, -mi, ancak, yalnız gibi sözcüklerle kurulur.
Örnekler:
Dikkat edersen hatanı fark edersin.
Derslerini tamamlarsan oyun oynayabilirsin.
Erken gelirsen birlikte kahvaltı yaparız.
Hava güzelleşirse pikniğe gideriz.
Çok çalışırsan hedeflerine ulaşırsın.
Sessiz olursan yanında oturabilirsin.
Güneş doğunca kuşlar ötmeye başlar.
6. Karşılaştırma Cümleleri
İki ya da daha fazla şeyin benzer ya da farklı yönlerini anlatan cümlelerdir. Genellikle gibi, kadar, daha, en, fazla, göre sözcükleri kullanılır.
Örnekler:
Bu elbise, dün aldığım elbiseden daha güzel.
Mehmet kadar çalışkan birini tanımadım.
Bu yılki maçlar geçen yıla göre daha heyecanlı geçti.
Kardeşim benden uzun.
Elif, sınıfın en başarılı öğrencisidir.
Yaz tatili, kış tatiline göre daha uzun sürer.
7. Benzetme Cümleleri
Bir varlığın ya da olayın anlamını güçlendirmek için benzer özellik taşıyan başka bir varlıkla ilişkilendirilmesidir.
Örnekler:
Çocuk, kuş gibi hafif adımlarla yürüyordu.
Sesi bülbül gibiydi.
Nehir, ipek gibi akıyordu.
Gözleri deniz kadar maviydi.
Dedem, çınar ağacı gibi dimdik ayakta.
Çalışkanlığıyla karınca gibiydi.
8. Örtük (Gizli) Anlam
Cümlede açıkça söylenmeyen, ancak anlamdan çıkarılabilen durumdur.
Örnekler:
Yine geç kaldın! (Daha önce de geç kaldığı anlaşılıyor.)
O da sonunda özür dilemiş. (Önceden hata yaptığı anlaşılıyor.)
Bu yemeği de beğendin demek! (Daha önceki yemekleri beğenmediği ima ediliyor.)
9. Kesin Yargı
Bir cümlede net, tartışmaya kapalı bir sonuç varsa, bu kesin yargıdır.
Örnekler:
Su 0 derecede donar.
Her çocuk oyun oynamaktan hoşlanır.
Türkiye Asya ve Avrupa kıtalarında yer alır.
10. Gerçek ve Hayal Ürünü Cümleler
Yaşanmış veya yaşanması mümkün olaylar gerçek, yaşanması mümkün olmayanlar hayal ürünü cümlelerdir.
Örnekler:
Uçan bir halıyla şehir turu yaptık. (Hayal ürünü)
Bugün deniz kenarında yürüyüş yaptım. (Gerçek)
Güneş bana gülümsedi. (Hayal ürünü)
Öğretmen ödevleri topladı. (Gerçek)
11. Benzer Anlamlı Cümleler
Aynı düşünceyi farklı kelimelerle anlatan cümlelerdir.
Örnekler:
“Bilgi paylaşıldıkça çoğalır.”
“Bilgini başkalarıyla paylaşırsan daha çok öğrenirsin.”
12. Karşıt Anlamlı Cümleler
Aynı konuda, birbirine zıt anlam taşıyan cümlelerdir.
Örnekler:
“Her emek karşılığını bulur.”
“Bazı emekler ne kadar verilirse verilsin karşılıksız kalır.”
13. Cümle Yorumlama
Bir cümledeki düşünceyi anlamak için kelimelerin arasındaki ilişkiyi kavramaktır.
Örnek:
“Bir ülke, eğitimle kalkınır.”
→ Yorum: Eğitim, toplumların gelişmesinde temel unsurdur.
14. Cümleye Hâkim Olan Duygu
Cümlede ifade edilen duygusal durumlardır.
Örnekler:
Öfke: “Sana kaç kez söyledim, bir daha geç kalma!”
Mutluluk: “Yarışmayı kazandım, sevinçten uçuyorum.”
Korku: “Birdenbire karanlıktan bir ses duydum.”
Tiksinme: “Bozulmuş süt kokusuna dayanamıyorum.”
Şaşkınlık: “Bu kadar kısa sürede nasıl bitti?”
Üzüntü: “Kedimi kaybettiğimden beri çok üzgünüm.”
15. Cümlenin Anlam Özellikleri
Cümlelerin taşıdığı çeşitli anlam özellikleridir.
Örnekler:
İhtimal: “Akşam yağmur yağabilir.”
Tahmin: “Bugün hava serinleyecek gibi görünüyor.”
Gereklilik: “Ödevlerini zamanında teslim etmelisin.”
Terk Edilmiş Alışkanlık: “Eskiden her sabah koşuya çıkardım.”
Beklenti: “Onun arayacağını umuyorum.”
Gerçekleşmiş Beklenti: “Onun arayacağını biliyordum.”
Gerçekleşmemiş Beklenti: “Arar diye düşünmüştüm ama aramadı.”
16. Cümle Oluşturma
Karışık kelimelerle verilen cümleyi anlamlı hâle getirme işlemidir.
Örnekler:
(başarı – çalışmadan – gelmez)
→ Çalışmadan başarı gelmez.
(sabırla – bekleyen – kazanır)
→ Sabırla bekleyen kazanır.
17. Cümle Tamamlama
Eksik bırakılan cümleye uygun kelime ya da söz öbeği getirilir.
Örnekler:
İnsan, emek vermeden hiçbir şey kazanamaz.
Gülmek, insanı genç tutan en güzel ilaçtır.
18. Cümle Birleştirme ve Ayırma
Cümle Birleştirme:
İki ya da daha fazla cümleyi anlam bozulmadan tek cümle hâline getirmektir.
“Kuşlar havada süzülüyordu. Hava çok sakindi.”
→ “Hava çok sakin olduğu için kuşlar havada süzülüyordu.”
Cümle Ayırma:
Bir cümledeki yargıları anlamı koruyarak iki ayrı cümleye bölmektir.
“Ayşe sabah erkenden kalktı ve kahvaltısını yaptı.”
→ “Ayşe sabah erkenden kalktı. Kahvaltısını yaptı.”
Konuyu Test Et
Cümlede anlam konusunu öğrendin! Şimdi bilgilerini test etmek için aşağıdaki butona tıklayarak teste geçebilirsin.