8. Sınıf İnkılap Tarihi 2. Dönem 2. Yazılı Soruları 7

Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) : Tüm dünyada sorunların giderek arttığı 1930’lu yıllarda Türkiye, sorunlarını diplomasi ile çözen ve dünya barışına katkı sunan bir devlet konumuna yükselmiştir. Türkiye; sadece kendi sorunlarını çözmekle kalmamış, bölge devletlerinin huzur ve güvenliğine de katkı sağlamıştır. Uluslararası barış ve iş birliği ilkesiyle hareket eden Türkiye, bölgesinde barış ve güven merkezi olmuştur. Balkan ülkeleriyle dostluk ve iş birliğini geliştiren Türkiye, aynı gayelere Doğu komşularıyla da ulaşmaya çalıştı. İtalya’nın 1935’te Habeşistan’a saldırması, Ortadoğu’da güvenliği tehlikeye düşürmüştü. Bu durum karşısında Türkiye ülke ve bölge güvenliğinin sağlanması için bölge ülkeleriyle iş birliğini geliştirmeye çalıştı. Tahran’da bir araya gelen Türkiye, İran, Irak ve Afganistan temsilcileri Sadabat Paktı adıyla bir antlaşma imzaladılar. İş birliğinden çok bir dostluk antlaşması mahiyetinde olan bu Pakt’a üye devletler, birbirlerinin sınırlarına saygı göstermeyi ve birbirlerinin iç işlerine müdahale etmemeyi taahhüt ettiler. Metinde geçen açıklamalardan hangi yargıya ulaşamayız?

2. dünya savaşının başlangıcında tarafsızlığını ilan eden Türkiye, İngiltere ve Fransa’nın isteğiyle BM ye üye olabilmek için ve savaş sonrası dış politikada etkili olabilmek için Almanya’ya savaş ilan ederek müttefikler gurunda savaşta resmen yer almıştır. Ancak fiilen savaşa girmemiştir.

Yukarıdaki parçada anlatılanlara göre hangi yargıya ulaşamayız?

Fransız İhtilali’nin (1789) sonuçları da Osmanlı Devleti üzerinde etkili oldu. Özellikle milliyetçilik fikri çok uluslu imparatorlukları olumsuz etkiledi. Fransızlar milliyetçilik fikrini “Her millete bir devlet” sloganıyla dış politikada bir araç olarak kullandılar. Bu fikrin en fazla etkilediği devletlerden biri Osmanlı Devleti oldu. Milliyetçilik fikrinden etkilenen azınlıklar, Avrupalı devletlerin de kışkırtmasıyla isyan etmeye başladılar. Sırplarla başlayan isyanlar diğer azınlıklara yayıldı. İsyanların etkisi devletin özellikle Doğu Avrupa ve Balkan topraklarında daha yıkıcı oldu. İsyanlar sonucunda Balkanlarda huzur bozuldu.

Aşağıdaki ifadelerden hangisi Fransız ihtilalinin, metinde belirtilen etkisiyle meydana gelen olumsuz bir gelişme değildir?

Lozan Antlaşması'nda Boğazlarla İlgili Hükümler

• Boğazlar başkanı Türk olan Uluslararası Boğazlar Komisyonu tarafından yönetilecek.
• Boğazların her iki yakasında askerden arındırılmış bölge bulundurulacak.
• Boğazlardan gemi ve uçakların geçişi serbest olacak. Türkiye savaşa girerse savaştığı ülkelere Boğazları kapatabilecek.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi

• Boğazların yönetimi Türkiye'ye devredilecek.
• Askerden arındırılmış bölge kaldırılacak Türkiye buralarda askeri tedbir alabilecek.
• Boğazların güvenliği Türkiye'nin yetki ve sorumluluğunda olacak.
• Boğazlardan ticaret gemilerinin geçişi serbest ve ücretsiz olacak, savaş gemilerinin geçişi belli kurallara bağlı olacak.

Boğazlarla ilgili her iki anlaşmanın karşılaştırılmasına göre hangi açıklamaya ulaşabiliriz?

''Çok zaman geçmeden Avrupa'da bir fırtına kopacak, bu müthiş kasırga, dünyanın her tarafına yayılacak ve insanlık genel bir savaş felaketinin bütün kötülükleri ile bir kere daha karşılaşacak! Bu kanlı, tehlikeli durumda tarafsız kalmak, savaşa katılmamak ve devlet gemisini bu fırtına ortasında hiçbir engele çarptırmadan yöneterek savaş dışında ve barış içinde yaşamaya çabalamak, bizim için hayati önem taşımaktadır.'' 1938. (Utkan Kocatürk, Atatürk'ün, Fikir ve Düşünceleri, s.451).

Kemal Atatürk

M.Kemal in 2. Dünya savaşı öncesi görüşleri ile ilgili hangi yargıya ulaşamayız?

M. Kemal’in ölümünü pek çok dış basın örneğin Bulgar, Yunan , Fransız gazeteleri “ büyük politik deha..... vb manşetlerle, haber yapmışlardır. Bu durum nasıl değerlendirebilir?

Lozan Antlaşması sonrasında Türkiye yabancı okullarla ilgili yasal düzenlemeler yaptı. Çıkarılan “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” ile yabancı okulların ayrıcalıklarına son verilerek bu okullar Millî Eğitim Bakanlığına bağlandı. Yabancı okullara Türk öğretmenler tarafından Türkçe okutulmak üzere tarih ve coğrafya dersleri de konuldu. Ayrıca bu okullar Türk müfettişlerce denetlenmeye başlandı. Bu çalışmalar, bunca zamandır serbest hareket etmeye alışmış bazı yabancı okulları rahatsız etti ise de Türkiye kararlarının arkasında durdu. Kurallara uyan yabancı okullar faaliyetlerine Türk Hükûmetinin kontrolünde devam ederken aykırı hareket eden okullar kapatıldı.

Metinde geçen bu açıklamalarda altı çizili bilgiler yabancı okullar sorunun çözümünde hangi ilkeye uygun bir tutum sergilendiğini gösterir?

I-Türkiye dış politikada barışçıl yöntemler takip etmiş, devletler arasında iş birliğinin gelişmesine önem vermiştir. Türkiye kendisine dostça yaklaşan ülkelerle iyi ilişkiler geliştirmiş ancak düşmanca tavır sergileyen ülkelere gerekli karşılığı vermekten çekinmemiştir.

II- “Millet hayatı tehlikeye uğramadıkça harp bir cinayettir.”1 diyen Atatürk’ün sözüne uygun olarak Türkiye yayılmacı bir politika takip etmemiş, devletler arasındaki sorunların diplomasi ile çözülmesinden yana olmuştur. Uluslararası ilişkilerde, tarihî dostluk ve düşmanlık yerine, değişen şartlar ve karşılıklı yarar ilişkileri esas alınarak birçok ülkeyle dostluklar kurulmuştur.

Açıklamalarda hangi dış politika ilkelerimiz belirtilmiştir?

Hükûmet millettir ve millet hükûmettir. Artık hükûmet mensupları kendilerinin milletten ayrı olmadıklarını ve milletin efendi olduğunu tamamen anlamışlardır. Bu açıklamalara göre;

Aşağıdakilerden hangisi demokratikleşme yolunda atılan adımlar konu başlığı altında işlenecek bir bilgi değildir?

“Kadınlarımızın her millette olduğu gibi bizim milletimiz için de ne kadar yüksek ehemmiyeti olduğunu söylemeye lüzum yoktur. Bizim milletimizde kadın, eskiden bu ehemmiyeti hakikaten en yüksek derecede kazanmıştır.” aşağıda belirtilen inkılaplardan hangisi bu açıklamalarla ilgili değildir?

İzmir iktisat kongresi ile ilgili hangi açıklama bu görseli desteklemektedir?

''Bugünkü hükümetimiz, devlet örgütümüz doğrudan doğruya milletin kendiliğinden yaptığı bir devlet örgütü ve hükümettir ki, onun ismi cumhuriyettir. Artık hükümet ile millet arasında mazideki ayrılık kalmamıştır. Hükümet millet ve millet hükümettir. Artık hükümet ve hükümet mensupları kendilerinin milletten ayrı olmadıklarını ve milletin efendi olduğunu tamamen anlamışlardır.'' (Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri II, s. 230.)

Yukarıda metinde geçen ifadelerle çelişen ifade hangisidir?

Wilson İlkeleri’ne göre Birinci Dünya Savaşı sonucunda savaşı kazanan ülkeler, savaşı kaybeden ülkelerden toprak almayacak ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler Türklere bırakılacaktı. Ancak İtilaf Devletleri bu ilkelere rağmen Anadolu’yu işgal etti.

İtilaf Devletleri bu işgali Mondros Ateşkes Antlaşması’nın hangi maddelerine dayandırmıştır?

Lozan’dan sonra İstanbul’da yeniden başlayan Musul görüşmelerinde Türkiye, bölgenin geleceğinin yapılacak bir halk oylaması ile belirlenmesini teklif etti. İngiltere ise meseleyi Milletler Cemiyetine götürmek istediğinden bu teklifi reddedip uzlaşmaz bir tutum içine girdi. Böylece sonuçsuz kalan görüşmelerin ardından Musul sorunu Lozan Antlaşması’nın ilgili hükmü gereği Milletler Cemiyetine taşındı. Milletler Cemiyeti de Musul’un İngiltere mandası altındaki Irak’a bırakılmasına karar verdi. Bunun üzerine Türkiye, Musul’u güç kullanarak almaktan başka çaresi kalmadığını görerek savaş hazırlıklarına başladı. Ancak tam bu sırada doğuda çıkan Şeyh Sait İsyanı harekete geçilmesini engelledi. İsyanın bastırılmasına ve ülke içinde düzenin yeniden sağlanmasına öncelik veren Türkiye, İngiltere ile anlaşmak zorunda kaldı.

Musul meselesi ile ilgili yaşanılanlara göre hangi yargıya ulaşabiliriz?

• Vatanın bütünlüğü, milletin istiklâli tehlikededir.

• İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir Bu hal, milletimizi âdeta yok olmuş göstermektedir.

Amasya genelgesinde yer alan bu maddelerle ilgili hangi SORUYA cevap olabilir?

Mustafa Kemal, Sevr Antlaşması’nı büyük bir tepkiyle karşıladı. O, bu antlaşma hakkındaki düşüncelerini soran bir gazeteciye şu cevabı vermiştir: “Sevr Antlaşması Türk milleti için öylesine uğursuz bir idam kararnamesidir ki onun bir dost ağzından çıkmamasını dileriz. Bu konuşmamız sırasında bile Sevr Antlaşması’nı ağzıma almak istemem. Sevr Antlaşması’nı kafasından çıkarmayan milletlerle güven temeline dayanan ilişkilere girişemeyiz. Bize göre böyle bir antlaşma yoktur” Sevr anlaşmasının hangi yönüne tepki göstermektedir?

Millî cemiyetler ve Kuvayı millîye, gelişen savaş koşullarına uyum sağlamada sorunlar yaşamıştır. Aralarındaki kopukluk, iletişimsizlik ve imkânsızlıklar uzun süre ayakta kalmalarını ve başarılı olma şanslarını zayıflatmıştır. Ayrıca bölgesel hareket etmeleri nedeniyle ulusal bağımsızlığı sağlamak için yetersiz kalmışlardır.

Metinde geçen Milli Cemiyetlerin ve Kuvayı Milliye hareketinin bu zayıf yönleri nasıl giderilmiştir?

Avrupalı devletler zamanla bilimsel bilgiyi teknolojiye aktarıp buhar gücüyle çalışan gemiler icat ettiler ve dokuma fabrikaları kurdular. Böylece Sanayi İnkılabı doğdu. Küçük üretim atölyelerinin yerini büyük fabrikalar, insan gücünün yerini makine gücü aldı. Makineler sayesinde üretim hızla arttı. Artan üretimle birlikte ham madde ve pazar ihtiyacı da arttı. Avrupalı devletler ihtiyaç duydukları ham maddeyi henüz sanayileşmemiş ülkelerden karşılayıp ürettikleri ürünleri de aynı ülkelerde pazarladılar. Böylece Sömürgecilik doğdu ve kısa sürede gelişti. Sömürge yarışında başı çeken İngiltere “üzerinde güneş batmayan” geniş bir sömürge imparatorluğu kurdu. İngiltere’yi diğer Avrupalı devletler takip etti. Avrupalı devletler arasında başlayan sömürge yarışı ham madde ve pazar rekabetini de artırdı.

Artan bu rekabet de I. Dünya Savaşı’na zemin hazırladı.

Buna göre:

I- Sanayi inkılabı ile üretim ve ulaşım da yenilikler başlamıştır

II- Sömürgecilik faaliyeti devletlerarası ekonomik iş birliğini artırmıştır.

III- Ekonomik ve siyasi rekabet ileride savaşa yol açmıştır

IV- Osmanlı Devleti’nin ekonomisi, sanayi inkılabından sonra düzelmiştir

Metinde geçen bilgilere göre hangi şıktaki yargı veya yargılara ulaşamayız?

“Türk millî hareketi Ankara’dan Kafkasya’ya, İran, Arabistan, Suriye ve Mısır’a yansımakla kalmadı. Etki sahasını Balkanlar, Rumeli ve Arnavutluk’a kadar genişletti. 18 Mart 1923’te Foreign Affairs’te yayımlanan bir makalede, “Hint Müslümanları da dâhil olmak üzere milyonlarca Müslümanın İslam’ın yenilmez kılıcı olarak gördüğü Türkiye, milyonlarca Müslüman olmayan Asyalı tarafından da desteklenmekte ve Batı’ya karşı ayaklanışın öncüsü sayılmaktadır. Bu gelişme Doğu ile ilgisi olan bütün Batı milletleri için bir tehlike işaretidir...”

Parçada kurtuluş savaşımızın hangi yönüne dikkat çekilmektedir?

''Her birey istediğini düşünmek, istediğine inanmak, kendine özgü siyasal bir fikre sahip olmak, seçtiği dinin gereklerini yapmak veya yapmamak hak ve özgürlüğüne sahiptir. Kimsenin fikrine ve vicdanına egemen olunamaz. Vicdan özgürlüğü sınırsız ve sataşılmaz, bireyin doğal haklarının en önemlilerinden tanınmalıdır.''

Parçada Laiklik ilkesinin hangi özelliğine dikkat çekilmektedir?

Varlığı konusunda ciddi bir endişeye düşmüş olan millet doğrudan doğruya, bizzat müdahale ederek kuvvetini ve tutumunu göstermek gereği duydu. Bunun sonucunda memleketin her tarafında millî cemiyetler kurulmaya başlandı. Bu cemiyetler her türlü siyasal amaçtan tamamen uzaktır ve varlıklarını sadece memleket bütünlüğünü, millet ve devletin diğer haklarını koruma amacına borçludurlar. Bunların hepsi aynı etkiler ve sebepler altında faaliyet göstermektedirler.

Parçada yapılan açıklamalar hangi soruya cevaptır?

Her ne kadar “tarafsızlık” ilan edilse de yönetimde bulunan İttihat ve Terakki Hükûmetinin önde gelen isimlerinden Enver Paşa ve arkadaşları savaşa katılmayı düşünüyordu. Bu kişiler, Avrupa’da başlayan savaşın Osmanlı Devleti’ni de etkileyeceğine ve savaşın dışında kalmanın mümkün olmayacağına inanıyorlardı. Osmanlı yöneticileri zaferle sonuçlanacak bir savaşla:

-Kapitülasyonları kaldırmayı

-Dış borçlardan kurtulmayı amaçlıyorlardı.

Osmanlı yöneticilerinin bu beklentileri ile ilgili hangisini söyleyebiliriz?

Türkiye fiilen katılmamış olsa da savaşın olumsuz etkilerini yakından hissetti. Savaşın ortaya çıkardığı ağır şartların etkisiyle ülkemizde sanayi ve tarım üretiminde önemli düşüşler yaşanırken dış ticaretimiz de geriledi. Temel tüketim maddelerinin fiyatlarında ise büyük artışlar oldu. Bunun üzerine devlet karaborsayı ve haksız kazancı önlemek amacıyla bu faaliyetleri kontrol altına aldı. Ayrıca yeni vergiler koyarak artan savunma giderlerini karşılamaya çalıştı.

2.dünya savaşının ülkemiz üzerinde hangi alandaki etkisinden bahsedilmektedir?

Osmanlı toprağı olan ve zengin petrol yataklarına sahip ..........., ,Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında İngiltere tarafından işgal edilmişti. Nüfusunun çoğunluğunu Türkler oluşturduğu ve Mondros Ateşkesi’nden sonra işgal edilen bir yer olduğu için bu kent Misakımillî sınırları içerisinde yer alıyordu. Lozan Konferansı’mda İngiltere, ............. şehrini Türkiye’ye bırakmak istememiş, sorun iki devlet arasında dokuz ay içerisinde yapılacak görüşmelerle çözüme kavuşturulmak üzere ertelenmişti.

Metinde boş bırakılan yerlere hangi bilgi yazılmalıdır?

İtilaf Devletleri'nin Yunanlılara güveni azalmıştır.

-İtilaf Devletleri savaştan sonra Londra Konferansı'nı düzenlemişler ve TBMM'yi de bu konferansa davet etmişlerdir.

-TBMM'nin dıştaki itibarının artması sonucu Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır.

-Afganistan ile dostluk antlaşması imzalanmıştır.

Yukarıdaki maddeler hangi soruya cevap olarak yazılması doğru olur?