6. Sınıf Türkçe Sözcükte Yapı 5

İyelik ekleri, ad çekim eki grubuna giren eklerdendir ve bir varlığın kime ya da neye ait olduğunu bildiren eklerdir.

Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde 1.Tekil iyelik eki almış bir sözcük vardır?

Desem ki vakitlerden bir Nisan akşamıdır,

Rüzgârların en ferahlatıcısı senden esiyor,

Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini,

Ormanların en kuytusunu sende gezmekteyim,

Yukarıdaki dizelerde altı çizili sözcükle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

O gün gelsin neşemiz tazelensin de gör

Dünyayı (1) hele sen bir barış olsun da gör

Seyreyle gülü bülbülü

Çifter çifter aylar gökyüzünde (2)

Her gece ayın on dördü

Kuşlar geçecek damların (3) üstünden

Kuşlar konacak dallara

Kanat seslerini duyup uyanırlarsa

Numaralı sözcüklerle ilgili verilen bilgilerden hangisi söylenemez?

Sevgili öğrencilerim, “yol” sözcüğüne hem çokluk hem iyelik hem de adın yönelme durum ekini getirip defterinize yazınız.

Hangi çocuğun yazdığı sözcük öğretmenin istediği gibidir?

Aşağıda ad köklü ve eylem köklü sözcükler sınıflandırılırken bir yanlışlık yapılmıştır.

Ad Köklü Sözcükler

Kaleci
Okulda
Yazlık
Çiçekçi

Eylem Köklü Sözcükler

saygı
öğretmen
yüzücü
sararmış

Buna göre hangi sözcükler yer değiştirirse bu yanlışlık giderilmiş olur?

Eklendiği sözcüğün anlamını değiştiren eklere “yapım eki” denir. Yapım eki alan sözcüklere “türemiş sözcük”denir.

Buna göre aşağıdaki parantez içinde olan sözcüklerden hangisi türemiş sözcüktür?

Yukarıdaki tabloda sözcüklerin yapı özellikleri gösterilirken kaçında yanlışlık yapılmıştır?

Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin kökü adken aldığı ekle eylem olmuştur?

Türkçede anlamları değişmeden hem ad hem de eylem olarak kullanılabilen kökler vardır ki bunlara ortak kök (kökteş kök) denir. Sesteş (eş sesli) sözcükler ortak kök değildir.

Örnek: Güreş milli sporumuzdur. (güreş: ad kökü)

Babamla güreştik. (güreş: eylem kökü)

Kırlarda koşarken ayağını kırmış. ( Ortak kök değildir çünkü anlam ilişkisi yok, sesteş/eş sesli köktür.)

Yukarıdaki bilgiden ve örneklerden de yararlanarak aşağıdaki tümcelerde yer alan parantez içinde olan sözcüklerden hangisi ortak kök değildir?

İş, oluş veya durum bildiren köklere eylem kökü; varlıkların, kavramların, duyguların adı olan köklere ad kökü denir. Eylem kökleri “-mak / – mek” mastar ekini alabilirken ad kökleri alamaz.

Örnek: gel-,oku-sev-: eylem kökleridir. Bu köklere mak/mek ekini getirebiliyoruz. Gelmek, okumak, sevmek... Su, çiçek, kitap: ad kökleridir. “Sumak, çiçekmak, kitapmak” olmuyor.

Yukarıdaki bilgiden de yararlanarak aşağıdaki atasözlerinin hangisindeki parantez içinde olan sözcük kökünün türü ayraç içinde yanlış verilmiştir?

Yapım Ekleri: Sözcüklere gelerek onlardan yeni sözcükler türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını değiştirir. Kısacası yapım eki, adından da anlaşılacağı gibi, sözcüklerden yeni sözcükler türetir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük ya da gövde denir.

“göz” sözcüğüne aşağıdaki eklerden hangisi gelirse yeni bir sözcük türemez.

Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde türemiş sözcükler bir arada verilmemiştir.