İsim Nedir?
6. sınıf isimler konu anlatımı, Türkçenin temel sözcük türlerinden birini kapsar. İsimler; varlıkların, duyguların, düşüncelerin, kavramların ve çeşitli durumların karşılığı olarak kullanılan sözcüklerdir. İsimler, 3 ana başlıkta incelenir ve her biri kendi içinde alt kategorilere ayrılır.
A. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler
6. sınıf isimler konusunda varlıklara verilişlerine göre isimler, özel isimler ve cins isimler olmak üzere ikiye ayrılır. Bu sınıflandırma, isimlerin nasıl verildiğine ve hangi varlıkları karşıladığına göre yapılır.
1. Özel İsimler
Tek olan, diğer varlıklara benzemeyen varlıkları karşılayan adlardır. Bu isimler, varlıklara sonradan verilir. Verilen bu isim, özel ismin verildiği kişi veya varlık tanındıktan sonra söz konusu kişi veya varlığı zihnimizde canlandırır ve onunla özdeşleşir.
Özel İsim Türleri:
Kişi Adları ve Soyadları
Kıta, Devlet, Ülke, Millet İsimleri
Bölge, Şehir, Köy, Semt Adları
Dil, Din ve Mezhep Adları
Eser İsimleri
Kurum, Dernek, İşletme İsimleri
Yazım Kuralları
Özel isimlerin ilk harfi büyük yazılır ve özel isimlere gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: “Mehmet’in ailesi İstanbul’dan göç etmiş.”
Uyarı: Özel isimlere gelen yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. Özel isimlere gelen yapım eklerinden sonra gelen çekim ekleri de kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örnek: “Türk” + “çe” + “nin” → “Türkçenin” (yapım eki + çekim eki)
2. Cins İsimler (Tür İsimleri)
Aynı türden olan varlıkların ve kavramların ortak isimleridir. Bu isimler, benzer özellikteki varlıkları genel olarak karşılar.
B. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler
6. sınıf isimler konusunda varlıkların sayılarına göre isimler, tekil isimler, çoğul isimler ve topluluk isimleri olmak üzere üçe ayrılır. Bu sınıflandırma, isimlerin kaç varlığı karşıladığına göre yapılır.
1. Tekil İsimler
Aynı türden varlığın bir tanesini karşılayan isimlerdir. Tekil isimler, “-lar/-ler” çoğul eki almamış isimlerdir.
2. Çoğul İsimler
Aynı türden olan birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Türkçede isimlere çoğul anlam “-lar/-ler” çoğul ekiyle kazandırılır. Bu eki alan isimler çoğul isimlerdir.
Çoğul Ekinin Farklı Anlamları
Çoğul eki (-lar/-ler) bazen cümleye farklı anlamlar da kazandırabilir:
Hanedan, soy anlamı: “Osmanlılarda yönetim babadan oğula geçmektedir.”
Abartma anlamı: “Bedeninden kanlar fışkırıyordu.”
Saygı anlamı: “Toplantımıza Ahmet Beyler de teşrif etti.”
Yaklaşıklık anlamı: “İş yerimize otuz beş yaşlarında bir bayan geldi.”
Zaman anlamı: “Bu vazo 1980’lerden kalma.”
Benzerlik anlamı: “Aramızda nice Mevlanalar var.”
3. Topluluk İsimleri
Çoğul ekini almadığı halde birden çok varlıktan oluşan bir grubu karşılayan isimlerdir. Bu isimler tekil görünümlü olmalarına rağmen çoğul anlam taşırlar.
C. Varlıkların Oluşuna Göre İsimler
6. sınıf isimler konusunda varlıkların oluşuna göre isimler, somut isimler ve soyut isimler olmak üzere ikiye ayrılır. Bu sınıflandırma, isimlerin beş duyu organımızla algılanıp algılanamadığına göre yapılır.
1. Somut İsimler
Beş duyu organımızdan en az biriyle algılayabildiğimiz; yani görebildiğimiz, duyabildiğimiz, dokunabildiğimiz, tadabildiğimiz veya koklayabildiğimiz varlıklara verilen isimlerdir.
2. Soyut İsimler
Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayamadığımız kavramları ifade eden sözcüklerdir. Bu isimler, sadece zihnimizde var olan kavramlardır.
İsim Tamlamaları
6. sınıf isimler konusunda isim tamlamaları, bir ismin benzerlerinden ayırt edilebilmesi için başka bir isim, zamir veya sıfatla anlam ilişkisi kurarak oluşturduğu söz öbeğidir. Tamlamalar en az iki kelimeden oluşur ve iki öge içerir: tamlayan ve tamlanan.
İsim Tamlamasının Ögeleri
Tamlayan: Tamlananı belirten, açıklayan sözcüklerdir. İlgi eklerini alır.
Tamlanan: Tamlamada belirtilen, açıklanan isimdir. İyelik eklerini alır.
İsim Tamlaması Kuralları
Tamlayan ekleri (ilgi ekleri): -ın, -in, -un, -ün, -(n)ın, -(n)in, -(n)un, -(n)ün
Tamlanan ekleri (iyelik ekleri): -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü
Örnekler: “telefonun ekranı”, “kapının kolu”, “sınıfın tahtası”
1. Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanın ilgi eki, tamlananın da iyelik eki aldığı tamlamalardır. Bu tamlamalarda belirgin bir aitlik anlamı vardır, tamlananın tamlayana ait olduğu belirtilir.
Belirtili İsim Tamlaması Özellikleri
Soru yöntemi: Tamlanana “kimin, neyin?” sorularıyla tamlayanı bulabiliriz.
Yer değiştirme: Tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
Araya sözcük girebilir: “Ahmet’in mavi gömleği yeniymiş.”
2. Belirtisiz İsim Tamlaması
Tamlayanın ek almadığı, sadece tamlananın ek aldığı tamlamalardır. Bu tamlamalarda aitlik anlamı daha zayıftır.
Belirtisiz İsim Tamlaması Özellikleri
Yer değiştirme yok: Tamlayan ile tamlanan yer değiştiremez.
Araya sözcük giremez: Tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcük giremez.
3. Zincirleme İsim Tamlaması
İkiden fazla ismin birbirine bağlandığı isim tamlamalarıdır. Bu tamlamada tamlayan ya da tamlanan veya her ikisi de kendi içinde başka bir isim tamlaması oluşturur.
İsimler – Özet
İsimler Özet Tablosu:
| Sınıflandırma | Tür | Örnek |
|---|---|---|
| Varlıklara Verilişlerine Göre | Özel İsimler | “Mehmet”, “İstanbul” |
| Cins İsimler | “ev”, “kitap” | |
| Varlıkların Sayılarına Göre | Tekil İsimler | “ağaç”, “öğrenci” |
| Çoğul İsimler | “ağaçlar”, “öğrenciler” | |
| Topluluk İsimleri | “orman”, “ordu” | |
| Varlıkların Oluşuna Göre | Somut İsimler | “çiçek”, “ses” |
| Soyut İsimler | “sevgi”, “mutluluk” |
Konuyu Test Et
İsimler konusunu öğrendin! Şimdi bilgilerini test etmek için aşağıdaki butona tıklayarak teste geçebilirsin. Unutma, başarılı olmak için bol bol soru çözmelisin!
📚 Başarı İçin Önemli Uyarı
İsimler konusunda başarılı olmak için:
- İsim Türlerini Tanıma: Özel isim ile cins ismi ayırt etmeyi öğrenin
- Somut-Soyut Ayrımı: Beş duyu organıyla algılanıp algılanmadığını kontrol edin
- İsim Tamlaması Analizi: Tamlayan ve tamlananı doğru belirleyin
- Pratik Yapma: Farklı isimlerle sınıflandırma çalışmaları yapın
Unutmayın: İsimler, Türkçenin temel sözcük türlerinden biridir!